Η ΣΥΜΒΟΛΙΚΗ ΕΙΔΩΛΟΠΟΙΗΣΗ .....

Το βίωμα του πνεύματος είναι παγκόσμιο. Όσοι το βίωσαν, άφησαν ως παρακαταθήκη στον πολιτισμό ένα οδικό χάρτη που θα βοηθούσε όποιον ενδιαφέρεται να ακολουθήσει τον δρόμο προς το πνεύμα. Κανένας  συμβολικός οδικός χάρτης δεν γλύτωσε από την ειδωλοποίηση – δογματοποίηση. Τα σύμβολα έγιναν νεκρό γράμμα. Η νεωτερικότητα χτίστηκε πάνω στην απαξίωση του υπερβατικού και εξόρκισε οποιαδήποτε ενασχόληση με τα σύμβολα. Στη θέση του Θεού έβαλε το κράτος και τη δύναμη της αναλυτικής σκέψης να οργανώνει και να τυποποιεί.  Το μοντέλο αυτό ζωής, συντρίβεται.
Όσον αφορά στο πολλά υποσχόμενο πεδίο της η νεωτερικότητα -παρά τη μεγάλη συνεισφορά της τεχνικής προόδου της- παραδίδει έναν πλανήτη μη βιώσιμο. Όσον αφορά στην ανθρώπινη ψυχή, αυτή είναι φανερό ότι έχει συνθλιφθεί από την απώλεια νοήματος στη ζωή. Το ενδιαφέρον για την ψυχή και τα σύμβολά της επανέρχεται σε μαζικό επίπεδο χωρίς τους φόβους και τις παρανοήσεις του παρελθόντος. (συντακτική ομάδα www.solon.org.gr)

______________

Το πρόβλημα της ειδωλικής κυριαρχίας του συμβόλου έναντι του συμβολιζόμενου είναι παλιό. Πάντα υπήρχε το πρόβλημα της έκπτωσης της ορθής στάσης απέναντι στα αρχέτυπα του πνεύματος και της υπερβατικότητάς του.
Η ανοργανική προσέγγιση των συμβόλων -κατά το παρελθόν- και η σταδιακή επιβολή μιας δογματικής ερμηνείας τους -βλέπε π.χ. Ιερά εξέταση- είχε ως συνέπεια την απαξίωση της σημασίας τους. Οι συστημικές κρίσεις του υλιστικού μοντέλου του πολιτισμού μας, κάνουν εμφανές σε ένα ευρύ αριθμό ανθρώπων το μέγεθος της ζημιάς. Οι θεσμοί και η κρατική οργάνωση δεν επαρκούν για να δώσουν νόημα στη ζωή του ανθρώπου. Το ενδιαφέρον για την ψυχή του και το συμβολικό οδικό χάρτη προς αυτήν, επανέρχεται με μεγαλύτερη ωριμότητα από ό,τι συνέβη στο παρελθόν. 

Κάθε υπερβολική έμφαση στο συμβολισμό υποβαθμίζει το σημαινόμενο και τη σημασία του και τελικά απαξιώνει το ίδιο το σημαίνον σε μια ειδωλική καθήλωση. Αυτό έγινε και με τη διδασκαλία του Χριστού, παρά τις όποιες προσπάθειες του Απόστολου Παύλου να θεραπεύσει τις τάσεις φονταμενταλισμού.

Στην εποχή μας, υπάρχει πλέον η δυνατότητα μιας ωριμότερης στάσης απέναντι στα σύμβολα του πνεύματος. Δεν διακατεχόμαστε από το φόβο ότι η ιερότητα του υπερβατικού χάνεται μέσα από τη φυσικότητα του βίου.[1] Η συνεκτικότητα του υπερβατικού και του φυσικού βασίζεται στην αρχή της «κατ’ εικόνα και ομοίωσης» δημιουργίας. Η γραμμή από το πνεύμα στην ύλη χαρακτηρίζεται από τη μεταμορφωτική συνεκτικότητα του όντος υπό την έννοια της σύνθεσης.

Προσεγγίζοντας αυτό το ζήτημα από ψυχολογική σκοπιά, ο ψυχολόγος Καρλ Γιούνγκ το έθεσε ως εξής:
«οι μύθοι είναι, πρώτα απ΄ όλα εκδηλώσεις που αντανακλούν τη φύση της ψυχής» [2]
«η εικονοκλασία της Μεταρρύθμισης, όμως, δημιούργησε κυριολεκτικά σχίσμα στα προπύργια των ιερών εικόνων και τότε, η μια μετά την άλλη κατέρρευσαν. Έγιναν αμφίβολες γιατί συγκρούονταν με την αφυπνιζόμενη λογική. Πέρα από αυτό οι άνθρωποι είχαν από καιρό λησμονήσει το νόημά τους» [3]
«το ερώτημα, ποια αρχική εμπειρία εκφράζεται με το σύμβολο, έμεινε αναπάντητο» [4]

Το ζητούμενο τώρα πια είναι να αναγνώσουμε ενορατικά την έννοια, τη σημασία και το φως των συμβόλων που εικονίζουν τα αρχέτυπα. Θα ήταν λάθος να μετατρέψουμε σε είδωλα τα σύμβολα του πνεύματος. Δεν θεραπεύεται το χάσμα ανάμεσα στον άνθρωπο και το νόημα της ζωής του, με τη μετατροπή των συμβόλων των αρχετύπων σε στατικές μορφές. Το ζητούμενο είναι η αξιοποίηση του συμβολισμού για την επίτευξη μιας βιωματικής προσέγγισης του κόσμου της έννοιας. Τα σύμβολα είναι κρυπτογραφικές παρακαταθήκες και η πνευματική τους αποκωδικοποίηση γεφυρώνει το υπερβατικό έλλειμμα.

Είμαστε πλέον σε θέση να αρχίσουμε -σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα από ότι στο παρελθόν- την περιπέτεια της ενόρασης. Αναφερόμαστε στο ταξίδι της «συστηματικής  καλλιέργειας της προσοχής» «που δίνει το πνεύμα στον εαυτό του», όπως το περιγράφει ο φιλόσοφος Ανρί Μπερξόν [5]. Σε αυτό το ταξίδι, ενώ ζητάει μέσα από την ενόραση ξανά τον εαυτό του, ανακαλεί τις ενέργειές του μεταμορφωτικά και εξισορροπητικά απέναντι στη δημιουργική έκφρασή του δια μέσω της διανόησης.

Αυτός είναι ο δρόμος προς την απελευθέρωση, προς την ενύπαρκτη θεότητα ή πνευματικότητα και μέσα από αυτήν προς τη σύνθεση. Είναι ο δρόμος για την πραγματική αναγνώριση και την πίστη στην Πατερικότητα. Αυτό συμβολίζεται καθαρά στη ζωή του Χριστού με την κίνησή του προς τον Πατέρα, την αποκάλυψη της ενότητάς του με Αυτόν αλλά και την παρακλητική παρουσία που αντιρροπεί εμπνευσιακά τη δυαδική σύνθεση ή ενότητα και την αναδεικνύει σαν κοινωνία ψυχής και πνεύματος. Παράλληλα, στη διήγηση της Ανάστασης, υποδηλώνεται μια θεμελιώδης συμβολική αναγκαιότητα με το «μη μου άπτου» λόγω της μη ολοκλήρωσης της συνταύτισης με τον Πατέρα.  

Η αφή ως αίσθηση συμβολίζει την ειδωλοποίηση της έμπνευσης ή την παγίωσή της σε μορφή. Αναφερόμαστε στην αναγνώριση της ψυχής και της απατηλότητας της μορφής και στη διάκριση – απόσπαση, που επιτρέπει στην πνευματική αρχή τη δημιουργική κινητικότητα για στην κάλυψη μιας εξελικτικής αναγκαιότητας στο πεδίο της μορφής. Αυτό σημαίνει τον περιορισμό της αναίρεσης της ειδωλικής καθήλωσης των συμβόλων και των μορφών.

Το πνεύμα επιβάλλεται να κρατήσει τον ανειδωλικό ή τον άψευστο χαρακτήρα του, τη συσκοτισμένη σε γνόθο σοφίας και υπερβατικότητας και αφαιρετικότητάς του. Το πνεύμα σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να γίνει είδωλο και να προκληθεί έτσι η αίσθηση χωριστικότητας ανάμεσα στο πνεύμα και την ύλη, και αυτό υποδηλώνεται στην έννοια της Πατερικότητας της θεότητας.

Περίγραμμα των θέσεων του κειμένου

• Η πολιτισμική κληρονομιά μας έχει πολλά σύμβολα - μύθους που είναι κρυπτογραφικές παρακαταθήκες του οδικού χάρτη για το πνεύμα.
• Η πνευματική τους αποκωδικοποίηση γεφυρώνει το υπερβατικό έλλειμμα.
• Κάθε υπερβολική έμφαση στο συμβολισμό υποβαθμίζει το σημαινόμενο και τη σημασία του.
• Το ζητούμενο είναι η αξιοποίηση του συμβολισμού για την επίτευξη μιας βιωματικής προσέγγισης του κόσμου της έννοιας και του νοήματος.
• Η ενόραση αποκρυπτογραφεί τα σύμβολα και ανακαλεί μεταμορφωτικά τις ενέργειες του πνεύματος, εξισορροπώντας τη δημιουργική έκφρασή του δια μέσω της διανόησης.

Αναφορές
[1] Γιάννης Ζήσης, ΠΟΛΙΤΗΣ 'Η "ΓΙΟΓΚΙ"; --- Σειρά Παλιά & Νέα Εποχή
[2] Καρλ Γιούνγκ, Η ολοκλήρωση της προσωπικότητας, εκδόσεις ΣΠΑΓΕΙΡΙΑ, σελ74
[3] το ίδιο σελ 81
[4] το ίδιο σελ 84
[5] Bergson Henry, 1962, Εισαγωγή στη φιλοσοφία, εκδόσεις ΔΙΦΡΟΣ, σελ. 60
«Προτιμότερο δεν είναι τότε να ονοματίσουμε με άλλο όνομα μια λειτουργία πού δεν είναι βέβαια εκείνο πού συνήθως ονομάζεται διάνοια; Εμείς λέμε πως είναι ενόραση. Αντιπροσωπεύει την προσοχή πού δίνει το πνεύμα στον εαυτό του, ενώ προσηλώνεται στην ύλη, πούναι το αντικειμενικό του. Η συμπληρωματική αυτή προσοχή μπορεί να καλλιεργηθή μεθοδικά και να αναπτυχτεί. Έτσι θα συσταθεί μια επιστήμη του πνεύματος, μια πραγματική μεταφυσική, που θα ορίση το πνεύμα θετικά, αντί ν’ αρνείται απλώς, όσον αφορά αυτό, παν ό,τι γνωρίζομε για την ύλη. Έτσι εννοώντας την επιστήμη, αναθέτοντας στην ενόρασι τη γνώσι του πνεύματος, δεν αποσύρομε τίποτ’ από τη διάνοια, γιατί υποστηρίζομε πώς η μεταφυσική πού ήτανε έργο καθαράς διανοίας απέκλειε το χρόνο, πώς από τη στιγμήν εκείνη αρνιότανε τα πνεύμα, ή το όριζε με αρνήσεις· την ολότελ’ αρνητική αυτή γνώσι του πνεύματος την αφήνομε πρόθυμα στη διάνοια, αν η διάνοια επιμένει να την κρατήσει· υποστηρίζομε απλώς πώς υπάρχει και κάποια άλλη».

Γιάννης Ζήσης, συγγραφέας

(Φωτό: wikimedia)

 http://solon-synthesis.blogspot