Μεταμορφώσεις εικονογραφικών συμβολισμών ...

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΑΓΓΕΛΙΝΑΡΑ (neoskosmos com)

-

Μια εντυπωσιακή έκθεση του (πρώην) συμπάροικου Νίκου Κυπραίου λειτουργεί αυτές τις μέρες έως και τις 25 Μαΐου στο Dom Museum της Βιέννης, δίπλα στον φημισμένο καθεδρικό ναό Αγίου Στεφάνου. Με την ευκαιρία αυτής της σημαντικότατης έκθεσης του διακεκριμένου ζωγράφου, δημοσιεύουμε άρθρο του Γιώργου Κ. Αγελλιναρά, για τα έργα του και μερικές χαρακτηριστικές φωτογραφίες:
Ο Πλάτων έλεγε ότι ο βίος άνευ Φιλοσοφίας και Τέχνης είναι αβίωτος. Και πράγματι, μόνο με τις δυνατές συλλήψεις του πνεύματος και τις εκλάμψεις της φαντασίας καταξιώνεται ο άνθρωπος ως ψυχοσωματική οντότητα και υψώνεται σε κορυφαία αξία της ζωής και της όλης Δημιουργίας. Αυτός νομίζω ότι είναι και ο λόγος για τον οποίο τα Γράμματα και η Τέχνη υπήρξαν ανέκαθεν από τις πιο ευγενικές ασκήσεις και τους πιο υψηλούς πόθους του ανθρώπου.

Οι σπουδαίοι καλλιτέχνες, τόσον αυτοί που μιμούνται με άκρα επιτυχία τον κόσμο που τους περιβάλλει, όσον και εκείνοι που υπερβαίνουν την υλική αντικειμενικότητα, όλοι ανεξαιρέτως μας αποκαλύπτουν ο καθένας με τον δικό του τρόπο την ιδέα της ομορφιάς και μας χειραγωγούν στο να στοχαζόμαστε επάνω στα μεγάλα και αιώνια υπαρξιακά προβλήματα, αυτά που δίνουν νόημα και περιεχόμενο στη ζωή του ανθρώπου.

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως τα έργα της Τέχνης αποτελούν έκφραση της πολύμορφης ανθρώπινης προσωπικότητας. Οι μεγάλοι ιεροφάντες της Τέχνης σε στιγμές δημιουργικής εντάσεως και πυράκτωσης του συναισθηματικού τους κόσμου κατορθώνουν να αιχμαλωτίσουν μέσα στο έργο τους μια στιγμή αιωνιότητας και αυτό είναι εκείνο που καθιερώνει το έργο ως μέτρο συγκρίσεως και σημείο αναφοράς για την αποτίμηση της όλης καλλιτεχνικής παραγωγής. Η Τέχνη έχει, βέβαια, τους δικούς της νόμους και σ’ αυτούς πειθαρχούν τα δημιουργήματά της.

Αυτούς τους νόμους πρέπει να προσπαθούμε να ανακαλύπτουμε, για να κατανοούμε την πολλαπλή ποιοτική ακτινοβολία της. Χωρίς αμφιβολία, η Τέχνη είναι μια πολυσύνθετη μορφή έκφρασης της πνευματικότητας του ανθρώπου και τα δημιουργήματά της περικλείουν τον πλούτο της ανθρώπινης ψυχής και τη δύναμη των κατακτήσεων της διανοίας, συνυφασμένης με τη γοητεία των εκθαμβωτικών οραμάτων της φαντασίας.

Τα καλλιτεχνήματα δεν κρίνονται με τους κανόνες της κοινής αντίληψης του ωραίου. Η σημασία τους για την παιδεία και την καλλιέργεια του ανθρώπου είναι διαφορετική, επειδή η αξία τους εμπεριέχεται στη δύναμή τους να μεταδίδουν με τρόπο ονειρικό τη χάρη και την ομορφιά που μας εξοικειώνουν με την ιδέα του κάλλους και της αρμονίας.
Πρέπει όμως να σημειωθεί ότι το άγαλμα της θεάς Αθηνάς για τον αρχαίο Έλληνα και η εικόνα της Παναγίας για τον Χριστιανό δεν ενεργούν μόνον ως έργα Τέχνης. Εκφράζουν τις θρησκευτικές και λατρευτικές αντιλήψεις πολλών αιώνων και η θέασή τους ενισχύει την ανθρώπινη πίστη και παρηγορεί τον άνθρωπο που δοκιμάζεται και ταλανίζεται από τις αντιξοότητες και τις ταλαιπωρίες της ζωής. Οι καλλιτεχνικοί θησαυροί ως εκ τούτου ασκούν μεγάλη επιρροή επάνω στον άνθρωπο. Η μαγική δύναμη της Τέχνης διαμορφώνει το ήθος του ανθρώπου και το διαπλάθει αρμονικό και ρυθμικό και φιλόκαλο.

Μια έκθεση Ζωγραφικής αποτελεί σπουδαίο πνευματικό και καλλιτεχνικό γεγονός, γιατί μας δίνει την ευκαιρία όχι μόνο να έρθουμε σε επαφή με τη μαγεία της Τέχνης των χρωμάτων και να ασκήσουμε την παρατηρητικότητά μας, αλλά και να ανταλλάξουμε κάποιες σκέψεις με αφορμή τα ζωγραφικά έργα που εκτίθενται και τα οποία διηγούνται με τη δική τους φωνή το στοχασμό και τους ψυχικούς κραδασμούς του δημιουργού τους.

Είναι γεγονός πως ο ζωγράφος κατορθώνει να εμφυσήσει ζωή και διάρκεια στο δημιούργημά του μεταβάλλοντας τα ευτελή ζωγραφικά υλικά σε τεχνούργημα μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας. Στην περίπτωση αυτή, το ζωγραφικό έργο ακτινοβολεί την πνευματική υπεροχή και τον ευσυγκίνητο συναισθηματικό κόσμο της καλλιτεχνικής ιδιοσυγκρασίας του δημιουργού του.

Στους πίνακες του Νίκου Κυπραίου είναι αποτυπωμένα τα παθήματα και οι ταλαιπωρίες του Ελληνισμού, όπως ακριβώς στις τραυματισμένες τοιχογραφίες των ερειπωμένων εκκλησιών του Πόντου και της Μικράς Ασίας. Παρ’ όλες όμως τις κακοποιήσεις το μεγαλείο της έκφρασης παραμένει αναλλοίωτο.

Οι ζωγραφικές απεικονίσεις του Νίκου Κυπραίου, αν και καταπονημένες από τη φθορά του χρόνου, είναι ιδιαίτερα εκφραστικές, γιατί ο ζωγράφος κατορθώνει να συγκρατήσει μέσα στη φθορά όλο το μεγαλείο της θεοφάνειας, όλη την πείρα του παρελθόντος και όλο το βάθος της Ιστορίας στην επικαιρότητα, για να μη μείνει το παρόν μετέωρο, απροσδιόριστο και απροσανατόλιστο. Η ζωή χωρίς τον πλούτο και τη λάμψη της Τέχνης χάνει την ωραιότητά της, γίνεται ανιαρή, αποξηραίνεται και παρακμάζει.

Ο καλλιτέχνης με το έργο του μετουσιώνει το απόσταγμα της πείρας και της σοφίας της εποχής του με έναν τρόπο ιδανικό και συνάμα υποβλητικό, που προκαλεί βαθιά συγκίνηση στο θεατή. Η αυστηρή έκφραση της Παναγίας της Οδηγήτριας, το ανυποχώρητο σθένος του Τιμίου Προδρόμου, η εγκράτεια και η πραότητα του Αγίου Αντωνίου, η ψαλμική διάθεση του Ιωάννη του Δαμασκηνού με τα σύμβολα της βυζαντινής παρασημαντικής και η ευγένεια της μορφής του Αρχαγγέλου Μιχαήλ υποτυπώνουν τις χριστιανικές αρετές, το μαρτύριο και τη μαρτυρία των αθλητών της πίστεως, τους κόπους, τις θλίψεις και τους αγώνες του Αποστόλου των Εθνών, τον οποίο η Εκκλησία παρομοιάζει με αετόν τανυπτέρυγα.

Τα ζωγραφικά εικονίσματα του Νίκου Κυπραίου αποτελούν μια σύγχρονη προσέγγιση της παραδοσιακής βυζαντινής και μεταβυζαντινής αγιογραφίας, έναν άλλο τρόπο αποδοχής και ερμηνείας του εικονογραφικού έπους της Χριστιανικής Τέχνης. Η ζωγραφική είναι ένα υπερκόσμιο όραμα, ένας γενικός οραματισμός του άλλου κόσμου που ξεκινάει από την ψηλάφηση των υλικών αντικειμένων και των κατά φύσιν καταστάσεων και μας χειραγωγεί στους χώρους και στις έννοιες της μεταφυσικής διαστάσεως, στα υπέρ λόγον και τα υπέρ έννοιαν, που δεν φωτογραφίζονται, αλλά όμως υπάρχουν και είναι τόσο αληθινά, όσο αληθινή είναι και η συναίσθηση της υπάρξεώς μας.

 neoskosmos com