-
Η πιο μεγάλη γιορτή της Ορθοδοξίας, το Πάσχα, με τον ερχομό της
Ανοίξεως και την υπόσχεση για νίκη επί του Θανάτου και για μεταθανάτια
αιώνια ζωή, αποτελεί ίσως τον μεγαλύτερο σταθμό ατομικού προβληματισμού
και αυτοκριτικής για το κάθε άτομο ξεχωριστά!
Οι διδαχές και η ζωή του Ναζωραίου, είτε πιστεύει κανείς είτε όχι στη θεϊκή του υπόσταση, είναι πάντοτε επίκαιρες. Η αγάπη για τον πλησίον, η οποία περικλείει κοινωνικές αρετές όπως η αλληλεγγύη, η ισότητα, η απαλλαγή από τις φυλετικές, κοινωνικές και άλλες προκαταλήψεις, η διάθεση για προσφορά και υπουργία των άλλων, είναι το άλας που μεταμόρφωσε σε αρκετά μεγάλο βαθμό την ανθρωπότητα, χωρίς ωστόσο να εξαλείψει τον «κλύδωνα» και την «εσχάτην άβυσσον των αμαρτημάτων» τόσο από άρχοντες όσο και από αρχομένους.
Ύψιστο παράδειγμα διακονίας και ταπεινότητος «άρχοντος» προς «αρχομένους» η συμβολική πράξη του «Νιπτῆρος». Σύμφωνα με το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, λίγο πρίν από την πράξη της κοινωνίας του άρτου και του οίνου, ο Ιησούς σηκώθηκε από το δείπνο, έβγαλε τα εξωτερικά ενδύματά του και πήρε μια πετσέτα, με την οποία ζώστηκε. Μετά έβαλε νερό στη λεκάνη και άρχισε να πλένει τα πόδια των μαθητών του και να τα σκουπίζει με την πετσέτα με την οποία είχε ζωστεί.
Σε αντίθεση με την εξ αποκαλύψεως αλήθεια του Ιησού, η Ελληνική σκέψη, πρώτη αυτή, με βάση τον ορθολογισμό, την παρατήρηση και την έρευνα, προσπάθησε και πέτυχε να προσφέρει στην ανθρωπότητα τα πνευματικά εκείνα εργαλεία, με τα οποία θα μπορούσε να επιτύχει το εὖ ζῆν, τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό-πολιτικό επίπεδο.
Το χαρακτηριστικό του Ελληνικού πολιτισμού είναι η ελευθερία, η δημοκρατία, η ισότητα, η δικαιοσύνη, αλλά προπαντός η πολυμορφία των επιλογών, ατομικών και κοινωνικών, που προσφέρονται στις κοινωνίες και στα άτομα, με τις οποίες μπορούν να πραγματώσουν το «τέλος», το σκοπό της ατομικής ή της συλλογικής ζωής τους.
Οι φιλοσοφικές σχολές που ιδρύθηκαν τόσο στην Αθήνα, αλλά και σε πολλές άλλες πόλεις του Ελληνικού και Ελληνιστικού κόσμου, όπως η Ακαδημία του Πλάτωνα, το Λύκειο του Αριστοτέλη, η Στοά του Ζήνωνα, η σχολή του Επικούρου, η Κυνική σχολή, η σχολή των Σκεπτικιστών, των Ηδονιστών και άλλες, στις οποίες δίδασκαν εξαιρετικής ευφυίας άνθρωποι, απετέλεσαν το φύραμα για τη ζύμωση πολλών πνευματικών ρευμάτων, τα οποία και αυτοτελώς αλλά και μέσω της Ρώμης έγιναν κτήμα και διαμόρφωσαν τον οικουμενικό πολιτισμό.
Είναι προφανές ότι δεν είναι εύκολο να αναφερθεί κανείς, έστω και συνοπτικά, στα μεγάλα επιτεύγματα του Ελληνικού πνεύματος και ιδιαίτερα της Ελληνικής φιλοσοφίας. Θα περιοριστούμε, γι’ αυτό, σε κάποιες σύντομες επισημάνσεις και μετά θα παραθέσουμε σε μετάφραση μια ενδιαφέρουσα Σωκρατική άποψη, την οποία βρίσκουμε στον Πλατωνικό «Γοργία».
Ο Σωκράτης είναι αυτός που πρώτος διακήρυξε ότι είναι καλύτερο να αδικείσαι παρά να αδικείς και πιστός σε αυτό προτίμησε το κώνειο από τη δραπέτευση και τη ζωή. Επιπλέον, είναι αυτός που υποστήριξε με λογικά επιχειρήματα ότι, στην περίπτωση που κάποιος αδικεί, είναι πιο ευτυχισμένος αυτός που επιδιώκει να τιμωρηθεί για την αδικία που διέπραξε από αυτόν που προσπαθεί να την αποφύγει. Αυτός, επίσης, είναι από τους πρώτους που τόνισε επανειλημμένα τη σημασία των ηθικών αρετών στη ζωή του ατόμου και των κοινωνιών.
Αναφορικά με τη ζωή και το θάνατο ενός ατόμου, χαρακτηριστικός είναι ο λόγος που απευθύνει στον Καλλικλή, που εκπροσωπεί το άτομο που πιστεύει στο δίκαιο του ισχυροτέρου, στο νόμο της ζούγκλας δηλαδή, και τον τύπο του ιδιοτελούς πολιτικού.
Ο λόγος του Σωκράτη έχει ως εξής:
Την εποχή του Κρόνου, αλλά και πρόσφατα όταν την εξουσία έλαβε ο Δίας, οι δικαστές ήταν εν ζωή, όπως και οι κρινόμενοι, και η κρίση γινότανε την ίδια εκείνη μέρα που επρόκειτο να πεθάνουν. Αυτές, ωστόσο, οι δίκες δεν εκδικάζονταν σωστά. Τότε, λοιπόν, και ο Πλούτων αλλά και οι επιμελητές ήρθαν από τα Ευλογημένα Νησιά στον Δία και του έλεγαν ότι πηγαίνουν εκεί, και στα Νησιά των Ευλογημένων και στον Τάρταρο, άνθρωποι που δεν τους ταιριάζει.
Και ο Δίας τους είπε: «Εγώ θα το σταματήσω να γίνεται αυτό. Γιατί τώρα οι δίκες δεν εκδικάζονται σωστά. Επειδή οι κρινόμενοι κρίνονται ενδεδυμένοι, αφού δικάζονται όσο είναι ζωντανοί. Πολλοί, λοιπόν, είπε, ενώ η ψυχή τους είναι άδικη, παρουσιάζονται ντυμένοι με ωραίο σώμα και με καλή γενιά και με πολλά πλούτη, και την ημέρα που γίνεται η δίκη, έρχονται να καταθέσουν γι’ αυτούς πολλοί μάρτυρες και να πουν ότι έζησαν δίκαια. Και οι δικαστές καταλαμβάνονται από δέος. Σε αυτό συντελεί και το γεγονός ότι και αυτοί, οι δικαστές, δικάζουν ενδεδυμένοι, και σαν παραπέτασμα μπροστά στις ψυχές τους είναι τα μάτια και τα αυτιά και γενικά όλο τους το σώμα. Όλα αυτά λοιπόν μπαίνουν μπροστά τους, και τα δικά τους ενδύματα και των κρινομένων.
Πρώτα-πρώτα, λοιπόν, είπε, πρέπει να σταματήσουν να γνωρίζουν οι άνθρωποι από πριν, πότε θα πεθάνουν… Μετά πρέπει να κρίνονται όλοι γυμνοί. Και να κρίνονται μετά θάνατον. Παρόμοια και ο δικαστής θα πρέπει να είναι γυμνός, νεκρός, με την ψυχή του την ίδια μόνο την ψυχή του κρινομένου να βλέπει, όταν ξαφνικά πεθάνει, όταν θα είναι έρημος και μόνος χωρίς συγγενείς και αφού αφήσει πάνω στη γη όλα εκείνα τα εξωτερικά στολίδια, ώστε η κρίση να είναι δίκαιη. Και έτσι η κρίση θα είναι όσο το δυνατόν πιο δίκαιη αναφορικά με το τελευταίο ταξίδι των ανθρώπων.»
Από αυτή την ιστορία βγάζω τα ακόλουθα συμπεράσματα, λέει συνεχίζοντας ο Σωκράτης. Ο θάνατος, πιστεύω, δεν είναι τίποτε άλλο παρά η διάλυση και ο διαχωρισμός δυο πραγμάτων, της ψυχής και του σώματος. Και μετά τον διαχωρισμό το καθένα τους διατηρεί τη φύση του, αυτήν που είχε και όταν ζούσε ο άνθρωπος. Το σώμα διατηρεί τη δική του φυσική κατάσταση και είναι φανερές σε αυτό τόσο οι θεραπείες όσο και οι συμφορές. Για παράδειγμα, αν κάποιος από τη φύση του ή από την ανατροφή του ή και από τα δυο μαζί είχε μεγάλο σώμα, αυτού και όταν πεθάνει το σώμα του θα είναι μεγάλο. Αν είναι παχύς, παχύς θα είναι και όταν πεθάνει. Και τα άλλα το ίδιο. Και αν συνήθιζε να έχει μακριά μαλλιά, και νεκρός θα έχει μακριά μαλλιά. Και αν είχε μαστιγωθεί και είχε κάποια ίχνη των πληγών ή ουλές από τραύματα στο σώμα, και όταν πεθάνει μπορεί κανείς να δεί τα ίδια σημάδια. Ή πάλι αν είχε σπασμένο ή διεστραμμένο κάποιο μέλος του όταν ζούσε, και όταν πεθάνει αυτά τα ίδια θα είναι ολοφάνερα. Με μια κουβέντα, όπως ήταν στο σώμα όσο ζούσε, όλα αυτά ή κάποια από αυτά θα είναι όλοφάνερα και όταν πεθάνει.
Το ίδιο νομίζω ότι συμβαίνει, συνεχίζει ο Σωκράτης, και σχετικά με την ψυχή. Όλα είναι ολοφάνερα στην ψυχή, από τη στιγμή που θα μείνει γυμνή απαλλαγμένη από το σώμα, τόσο τα φυσικά όσο και τα επίκτητα παθήματά της. Όταν, λοιπόν, φτάσουν μπροστά στον δικαστή, αυτός βλέπει την ψυχή του καθενός αμερόληπτα, χωρίς να γνωρίζει ποιανού είναι η ψυχή, και συχνά εξετάζοντας την ψυχή του μεγάλου βασιλέως ή κάποιου άλλου βασιλέως ή δυνάστη βλέπει καθαρά ότι δεν έχει τίποτε το σωστό, αλλά ότι είναι γεμάτη με ίχνη από μαστίγια και ουλές από επιορκίες και αδικίες, τις οποίες ουλές άφησε ως αποτύπωμα στην ψυχή του η καθεμιά από τις πράξεις του, και όλα να είναι στραβά από τις ψευτιές και την αλαζονεία και τίποτα να μην είναι ίσιο, επειδή ανατράφηκε χωρίς την αλήθεια μέσα στο ψέμα. Και βλέπει ότι η ψυχή του είναι γεμάτη από πράξεις που χαρακτηρίζονται από την κατάχρηση της δύναμης και την πολυτελή διαβίωση και την αλαζονεία και την έλλειψη εγκράτειας, καθώς και από την ασυμμετρία και την ξεδιαντροπιά. Και μετά την εξέτασή της την στέλλει ατιμωτικά αμέσως στη φυλακή, όπου πρόκειται, πηγαίνοντας, να υποστεί την τιμωρία που της αρμόζει.
Και στον καθένα που τιμωρείται από κάποιον άλλον σωστά και δίκαια ταιριάζει ή να γίνει καλύτερος και να ωφεληθεί από την τιμωρία ή να γίνει η τιμωρία του παράδειγμα για τους άλλους, ώστε οι άλλοι βλέποντας την τιμωρία, την οποία υφίσταται, να φοβούνται και να γίνονται καλύτεροι.
Αυτοί που τιμωρούνται από τους θεούς και τους ανθρώπους και ωφελούνται από την τιμωρία τους είναι όσοι διαπράττουν λάθη, τα οποία είναι ιάσιμα. Και βέβαια ωφελούνται, τόσο στη ζωή όσο και στον Άδη, με τον πόνο και τα βάσανα. Γιατί δεν υπάρχει άλλη δυνατότητα απαλλαγής από την αδικία.
Όσοι όμως διαπράττουν τα πιο μεγάλα αδικήματα και εξ αιτίας αυτών είναι ανίατοι, η τιμωρία τους γίνεται παράδειγμα για τους άλλους. Οι ίδιοι δεν μπορούν να ωφεληθούν σε τίποτε, αφού είναι ανίατοι, άλλοι όμως ωφελούνται που τους βλέπουν να υφίστανται αιώνια τις πιο μεγάλες και τις πιο οδυνηρές και τις πιο φοβερές τιμωρίες για τα αδικήματά τους. Εκεί στον Άδη είναι αναρτημένοι στο δεσμωτήριο σαν παραδείγματα, και σε όλους τους αδίκους που φτάνουν εκεί θέαμα και νουθέτημα. …
Και νομίζω ότι οι τύραννοι και οι βασιλείς και οι δυνάστες και οι πολιτικοί άρχοντες προσφέρουν τα περισσότερα από αυτά τα φοβερά παραδείγματα, αφού αυτοί έχοντας την εξουσία διαπράττουν τα πιο μεγάλα και τα πιο ανόσια εγκλήματα. … Από αυτούς που έχουν την εξουσία προέρχονται και οι πιο πονηροί άνθρωποι. Δεν αποκλείεται βέβαια να υπάρχουν και μεταξύ αυτών ενάρετοι άνθρωποι …είναι όμως δύσκολο και εξαιρετικά αξιέπαινο να έχει κανείς την απόλυτη δυνατότητα να αδικοπραγεί και παρόλα αυτά να ζήσει δίκαια. Πολύ λίγοι είναι αυτοί. Και εδώ και αλλού υπήρξαν και θα υπάρξουν καλοκάγαθοι άνθρωποι που θα διαχειρίζονται δίκαια την εξουσία που θα τους αναθέσει κάποιος. Οι περισσότεροι όμως από όσους ασκούν εξουσία γίνονται κακοί.
Εγώ λοιπόν, λέει τελειώνοντας ο Σωκράτης, είμαι πεπεισμένος για την αλήθεια αυτών των λόγων και προσπαθώ να παρουσιάσω την ψυχή μου στον κριτή όσο το δυνατόν πιο δίκαιη. Μη δίνοντας λοιπόν σημασία στις τιμές που επιδιώκουν οι περισσότεροι, ασκώντας την αλήθεια θα προσπαθήσω να είμαι όσο μου είναι δυνατόν πιο δίκαιος και όσο ζω και δίκαιος να πεθάνω, όταν πεθάνω.
GR
FR
DE
ES
IT
RU
EU
No comments:
Post a Comment
Only News