Έκθεση για το «καυτό» θέμα της αποχώρησης από Ευρώ και ΕΕ

Το ενδεχόμενο αποχώρησης ή αποβολής ενός κράτους-μέλους από την Ευρωζώνη, εξέτασε τον Δεκέμβριο του 2009, ο νομικός της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Φοίβος Αθανασίου, σε μελέτη του η οποία δημοσιεύεται και στην ιστοσελίδα της ΕΚΤ.
Αφορμή για το άρθρο τότε, ήταν η υιοθέτηση της Συνθήκης της Λισσαβόνας από τα 27 κράτη-μέλη, καθώς σε αυτή περιγράφεται για πρώτη φορά η δυνατότητα αποχώρησης από την ΕΕ. Πρόκειται για το άρθρο 50 της ενοποιημένης απόδοσης της Συνθήκης της ΕΕ, όπου προβλέπεται ότι «κάθε κράτος-μέλος μπορεί να αποφασίσει να αποχωρήσει από την Ένωση, σύμφωνα με τους εσωτερικούς συνταγματικούς του κανόνες».
Μόνο μέσω συμφωνίας

«Πριν από τη Συνθήκη της Λισαβόνας η αποχώρηση ήταν δυνατή μόνο μέσω συμφωνίας που θα ενέκριναν όλα τα κράτη-μέλη», εξηγεί ο κ. Αθανασίου. Μοναδική φορά που το θέμα έχει ανακύψει ως ρεαλιστικό ενδεχόμενο ήταν η περίπτωση του δημοψηφίσματος στη Βρετανία το 1975, όταν η κυβέρνηση των Εργατικών ζήτησε από τους πολίτες να εγκρίνουν την παραμονή της χώρας στην τότε ΕΟΚ (η Βρετανία είχε ενταχθεί το 1973, υπό κυβέρνηση Συντηρητικών). Οι Βρετανοί ψήφισαν υπέρ της παραμονής και έκτοτε το πρόβλημα δεν έχει ανακύψει ξανά με ρεαλιστικό τρόπο.
Η Συνθήκη της Λισαβόνας, όμως, όχι μόνο αναφέρεται στο ενδεχόμενο αποχώρησης, αλλά περιγράφει και τη διαδικασία (στο ένθετο αριστερά περιγράφεται αναλυτικά). Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η παράγραφος μετά την περιγραφή της διαδικασίας αποχώρησης ενός κράτους - μέλους όπου αναφέρεται ότι «οι Συνθήκες παύουν να ισχύουν στο εν λόγω κράτος από την ημερομηνία έναρξης ισχύος της συμφωνίας αποχώρησης ή, ελλείψει τέτοιας συμφωνίας, δύο έτη μετά τη γνωστοποίηση που μνημονεύεται στην παράγραφο 2». Από την διατύπωση αυτή ο νομικός σύμβουλος της ΕΚΤ συμπεραίνει ότι η αποχώρηση από την Ε.Ε. δεν προϋποθέτει καν τη σύμφωνη γνώμη των υπολοίπων μελών - δύο χρόνια μετά την ανακοίνωση της πρόθεσης για αποχώρηση, το κράτος παύει να είναι μέλος της Ε.Ε.

Εκτός Ευρωπαϊκής Ενωσης
Σε όλα τα παραπάνω ο λόγος γίνεται για τη συμμετοχή συνολικά στην Ε.Ε. και όχι συγκεκριμένα στην τελική φάση της ΟΝΕ (Ευρωζώνη). Στη Συνθήκη της Λισαβόνας δεν υπάρχει σχετική πρόβλεψη για το τελευταίο. Παραθέτοντας σειρά νομικών επιχειρημάτων, ο κ. Αθανασσίου υποστηρίζει ότι «ο μόνος τρόπος για να αποχωρήσει ένα κράτος από την ΟΝΕ είναι να αποχωρήσει από την Ε.Ε.». Η Κύπρος, δηλαδή, για να πάψει να είναι μέλος της Ευρωζώνης θα πρέπει να επιλέξει να αποχωρήσει από την Ε.Ε. σύμφωνα πάντοτε με την μελέτη του Φοίβου Αθανασίου. (δεν μπορεί καν να επιλέξει να αποχωρήσει μόνο από την Ευρωζώνη).
Αξίζει, δε, να σημειωθεί ότι, ακόμα και αν ένα κράτος - μέλος εγκαταλείψει την Ευρωζώνη και την Ε.Ε., μπορεί να συνεχίσει να χρησιμοποιεί το ευρώ, ακριβώς όπως πράττουν διάφορα κράτη που δεν είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης (Κόσοβο, Μαυροβούνιο, Βατικανό κ.ά.). Επισήμως τα κοινοτικά όργανα αποθαρρύνουν μια τέτοια πρακτική, αλλά δεν μπορούν να απαγορεύσουν σε ένα ανεξάρτητο κράτος να αγοράζει ευρώ από την αγορά και να τα αποδέχεται είτε ως εναλλακτικό είτε και ως βασικό μέσο συναλλαγών στην οικονομία του.
Τι προβλέπει η Συνθήκη
Η Συνθήκη της Λισαβόνας // περιγράφει με λεπτομέρειες τη διαδικασία αποχώρησης από την ΕΕ: «Το κράτος - μέλος που αποφασίζει να αποχωρήσει γνωστοποιεί την πρόθεσή του στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Υπό το πρίσμα των προσανατολισμών του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, η Ένωση προβαίνει σε διαπραγματεύσεις και συνάπτει με το εν λόγω κράτος συμφωνία που καθορίζει τις λεπτομερείς ρυθμίσεις για την αποχώρησή του, λαμβάνοντας υπόψη το πλαίσιο των μελλοντικών του σχέσεων με την Ενωση. Η διαπραγμάτευση της συμφωνίας αυτής γίνεται σύμφωνα με το άρθρο 218, παράγραφος 3, της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η συμφωνία συνάπτεται εξ ονόματος της Ένωσης από το Συμβούλιο, το οποίο αποφασίζει με ειδική πλειοψηφία, μετά από την έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου».
Οι δυνατότητες «σωτηρίας» και αποπομπής
Από τη μελέτη προκύπτει σαφέστατα ότι πουθενά στις Συνθήκες δεν προβλέπεται δυνατότητα αποπομπής κράτους-μέλους, αλλά και ότι η μελλοντική υιοθέτηση μιας τέτοιας πρόβλεψης θα ήταν παράλογη νομικά. Θεωρητικά, τα υπόλοιπα κράτη-μέλη θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν το άρθρο της Συνθήκης περί ενισχυμένης συνεργασίας ομάδας κρατών-μελών (άρθρο 20) ή ακόμα και να δημιουργήσουν μία «νέα Ε.Ε.», αφήνοντας εκτός μόνο το κράτος που θέλουν να εγκαταλείψουν.
Πρόκειται, όμως, για δύο ακραίες και πρακτικά μάλλον ανεφάρμοστες λύσεις. «Θα ήταν σαφώς ευκολότερο να πειστεί ένα κράτος-μέλος να αποχωρήσει, αξιοποιώντας τη ρήτρα εξόδου», υποστηρίζεται. Οσον αφορά την Ελλάδα ακόμα και αν βρεθεί προ του φάσματος της χρεοκοπίας οι εταίροι της δεν θα χρειαστεί να την αποπέμψουν.
Η Συνθήκη της Λισαβόνας μπορεί να ξεκαθαρίζει ότι τα κοινοτικά όργανα και οι υπόλοιπες κυβερνήσεις δεν έχουν τη δυνατότητα να χρηματοδοτήσουν το δημόσιο χρέος ενός κράτους-μέλους (άρθρο 125), αλλά σε άλλο σημείο (άρθρο 123) παραθέτει τις προϋποθέσεις για να επιτραπεί η «σωτηρία» του. «Οταν ένα κράτος-μέλος αντιμετωπίζει δυσκολίες ή διατρέχει μεγάλο κίνδυνο να αντιμετωπίσει σοβαρές δυσκολίες, οφειλόμενες σε φυσικές καταστροφές ή έκτακτες περιστάσεις που εκφεύγουν από τον έλεγχό του, το Συμβούλιο μπορεί να αποφασίσει να του χορηγήσει, υπό ορισμένους όρους, χρηματοδοτική ενίσχυση της ΕΕ». 
.sigmalive.com
29/4/13
--
-
ΣΧΕΤΙΚΟ:

• Έξοδος της Κύπρου από το ευρώ συνιστά παραβίαση της συνθήκης της ΕΕ